Urut-urutane tembang mocopat iku padha karo lelakoning manungsa saka mulai bayi abang nganti tumekaning pati. Mungguh kaya mangkene urut-urutane tembang kaya kang tak aturake ing ngisor iki :
Mijil ateges wis lair lan jelas priya utawa wanita.
Kinanthi saka tembung kanthi utawa tuntun kang ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah panguripan ing alam ndonya.
Sinom tegese kanoman, minangka kalodhangan sing paling penting kanggone remaja supaya bisa ngangsu kawruh sak akeh-akehe.
Asmaradana tegese rasa tresna, tresna marang liyan ( priya lan wanita lan kosok baline ) kang kabeh mau wis dadi kodrat Ilahi.
Gambuh saka tembung jumbuh / sarujuk kang ateges yen wis jumbuh / sarujuk njur digathukake antarane priya lan wanita sing padha nduwenirasa tresna mau, ing pangangkah supaya bisaa urip bebrayan.
Dandanggula Nggambarake uripe wong kang lagi seneng-senenge, apa kang igayuh biso kasembadan. Kelakon duwe sisihan / keluarga, duwe anak, urip cukup kanggo sak kaluarga. Mula kuwi wong kang lagi bungah / bombong atine, bisa diarani lagu ndandanggula.
Durma Saka tembung darma / weweh. Wong yen wis rumangsa kacukupan uripe, banjur tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra liyane kang lagi nandhang kacintrakan, mula banjur tuwuhrasa kepengin darma / weweh marang sapadha - padha. Kabeh mau disengkuyung uga saka piwulange agama lan watak sosiale manungsa.
Pangkur Saka tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka. Kang dipikir tansah kepingin weweh marang sapadha - padha.
Megatruh Saka tembung megat roh utawa pegat rohe / nyawane, awit wis titi wancine katimbalan marak sowan mring Sing Maha Kuwasa.
Pocung / Pucung Yen wis dadi layon / mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durunge dikubur.
ISTILAH ISTILAH ING MOCOPAT
- Pada :Cacahing larikan saben gatra.
- Guru gatra : wilangan larik/gatra saben pada (Ind : bait).
- Guru wilangan : wilangan wanda (Ind : suku kata) saben gatra.
- Guru lagu : tibane swara wanda ing pungkasan ing saben gatra.
PERANGANE TEMBANG MOCOPAT
Guru gatra
Guru wilangan
Guru lagu
Maskumambang 4 12, 6, 8, 8i, a, i, a, a Mijil 6 10, 6, 10, 10, 6, 6i, o, e, i, i,u Sinom 9 8, 8, 8, 8, 7, 8, 7, 8, 12a, i, a, i, i, u,a,i, a Kinanthi 6 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8u, i, a, i, a, i Asmarandana 7 8, 8, 8, 8, 7, 8, 8a, i, e, a, a, u, a Gambuh 5 7, 10, 12, 8, 8u, u, i, u, o Dhandhanggula 10 10, 10, 8, 7, 9, 7, 6, 8, 12, 7i, a, e, u, i, a, u,a,i, a Durma 7 12, 7, 6, 7, 8, 5, 7a, i, a, a, i, a, i Pangkur 7 8, 11, 8, 7, 12, 8, 8a, i, u, a, u, a, i Megatruh 4 12, 8, 8, 8u, i, u, i, o Pucung 4 12, 6, 8, 12u, a, i, a
TULADHA
SINOM Pangeran kang sipat murah (8/a) Njurungi kajating dasih (8/i) Ingkang temen tinemenan (8/a) Pan iku ujaring dalil (8/i) Nyatane ana ugi (7/i) Iya Kiyageng ing Tarub (8/u) Wiwitane nenedha (7/a) Tan pedhot tumekeng siwi (8/i) Wayah buyut canggah warenge kang tampa (12/a)
DANDANGGULA Eling-eling pra kadang den eling (10/i) Uripira ing ndonya tan lama (10/a) Bebasan mung mampir ngombe (8/e) Cinecep nulya wangsul (7/u) Mring asale sangkane nguni (9/i) Begja kang wus pana (7/a) Sangkan paranipun (6/u) Dedalan kang den ambah (8/a) Mrih rahayu lumampah margi utami (12/i) Sejatining kasidan (7/a)
KINANTHI Padha gulangen ing kalbu (8/u) Ing samita amrih lantip (8/i) Aja pijer mangan nendra (8/a) Kaprawiran den kaesthi (8/i) Pesunen sariranira (8/a) Sudanen dhahar lan guling (8/i)
ASMARADHANA Anjasmara ari mami (8/a) Masmirah kulaka warta (8/a) Aneng kuta Probolinggo (8/o) Prang tanding lan Wurubisma (8/a) Kariya slamet wong ayu (8/u) Pun kakang pamit palastra (8/a)
MEGATRUH Sigra milir sang gethek sinanggga bajul (12/u) Kawan dasa kang njagani (8/i) Ing ngajeng miwah ing pungkur (8/u) Sinangga ing kanan kering (8/i)
