kaserat ing Serat Rama Jarwa. Nalika semanten, awit asor ing jurit, Rahwana raja Alengka gugur ing Palagan. Raden Wibisana kaangkat dados Raja Alengka. Ing Pahargyan Rama Wijaya paring pitutur supados Raden Wibisana dados raja ingkang wicaksana, saged dados pangayoming kawula. Pituturing Rama Wijaya ing tembang macapat pangkur, kagambaraken sifating Pangembating Praja kados sifat Bathara Indra, Yamadipati, Surya, Bayu, Kuwera, Brama, Candra, lan Baruna.
Bathara Indra Dewaning Jawah. Tansah paring menapa ingkang dipun betahaken ing alam ndonya, paring kasejahteraan ugi paring jawah ing bumi.
Bathara Yamadipati Dewaning Panjabut Nyawa ingkang tansah mbasmi sedaya tindak tanduk awon.
Bathara Surya Dewaninig Surya (Srengenge). Kagungan sifatnya alon, mboten grusa-grusu, sabar, welas asih lan wicaksana.
Bathara Candra Dewaning kekaleman ingkang tansah tumindak lembut, sumeh lan sabar dumateng sinten kemawon
Bathara Bayu Dewaning Angin. Ingkang saged mlebet sedaya panggenan. Sedaya kesaenan saha ingkang piawon saged dipun mangertosi. Saged mangertos sedaya kedadosan lan ugi saged paring katentreman.
Bathara Kuwera Dewa Kasugihan. Sifatipun ulet makarya angumpulaken bandha donya kangge katentreman lan kacekapan dhumateng sedaya kawula.
Bathara Baruna Dewaning Samodra. Sifating Samodra saged ngempalaken ilineng toya nanging mboten luber. Saged nampi sedaya kasaenan lan piawon, tansah sabar, kathahing pangetosan, kadosdene jembaripun samodra.
Bathara Brama Dewaning Geni (Latu). Sifat Geni ingkang saged mbakar, damel risak menapa kemawon, nanging saged damel pepadhang ing dalu. Bathara Brama saged mbasmi musuh lan sedaya piawon nanging ugi damel pepadhang ingkang nembe pikantuk pacoban.SERAT JAKALODANG 1.
Nanging awya keliru,
sumurupa kandha kang tinamtu,
nadyan mendhak-mendhaking,
gunung wus pasthi,
masih katon tabetipun.
beda lawan jurang gesong.
3.
Nadyan bisa mbarenjul,
tanpa tawing enggal jugrugipun,
kalakone karsaning Hyang wus pinasthi,
yen ngidak sangkalanipun,
sirna tata esthining wong.
4.
Sasedyane tanpa dadya, sacipta-cipta tan polih,
kang raraton-raton rantas,
mrih luhur asor pinanggih,
bebendu gung nekani,
kongas ing kanisthanipun,
wong agung nis gungira,
sudireng wirang jrih lalis,
ingkang cilik tan polih ring cilikira.
5.
Wong alim-alim pulasan,
njaba putih njero kuning,
ngulama mangsah maksiyat,
madat madon minum main,
kaji-kaji ambanting,
dulban kethu putih mamprung,
wadon nir wadonira,
prabaweng salaka rukmi,
kabeh-kabeh mung marono tingalira.
6.
Para sudagar ingargya,
jroning jaman keneng sarik,
marmane saisining rat,
sangsarane saya mencit,
Nir sad esthining urip iku ta sangkalanipun,
pantoging nandhang sudra,
yen wis tobat tanpa mosik,
sru nalangsa narima ngandel ring Suksma.
7.
mBok Parawan sangga wang duhkiteng kalbu,
Jaka Lodhang nabda malih,
nanging ana parmanipun,
ing weca kang wus pinasthi,
esthinen murih kalakon.
8.
Sangkalane maksih nunggal jamanipun,
neng sajroning madya akir,
Wiku sapta ngesthi ratu,
ngadil parimarmeng dasih,
ing kono karsaning Manon.
9.
Tinemu wong ngantuk nemu kethuk,
malenuk samargi-margi,
marmane bungah kang nemu,
marga jroning kethuk isi,
kancana sosotya abyor.SERAT KALATIDHA
Serat Kalatidha ingkang dipun anggit pujangga agung Raden Ngabehi Ronggowarsito, anggambaraken kawontenan ing jaman mangu-mangu. Umat manungsa tansah mangu-mangu awit kawontenan ing ndoya ingkang mboten wonten pesthenipun, ingkang kaserat ugi minangka jaman edan.
Ratune ratu utama,
patihe patih linuwih,
pra nayaka tyas raharja,
panekare becik-becik,
parandene tan dadi,
paliyasing Kalabendu,
malah sangkin andadra,
rubeda kang ngreribedi,
beda-beda ardane wong sanagara,
3.
Katatangi tangisira,
sira sang paramengkawi,
kawileting tyas duhkita,
kataman ing reh wirangi,
dening upaya sandi,
sumaruna anarawung,
pangimur manuara,
met pamrih melik pakolih,
temah suha ing karsa tanpa weweka, 4.
Dhasar karoban pawarta,
babaratan ujar lamis,
pinudya dadya pangarsa,
wekasan malah kawuri,
yen pinikir sayekti,
pedah apa aneng ngayun,
andhedher kaluputan,
siniraman banyu lali,
lamun tuwuh dadi kakembanging beka.
5.
Ujaring panitisastra,
awawarah asung peling,
ing jaman keneng musibat,
wong ambek jatmika kontit,
mengkono yen niteni,
pedah apa lalawora,
mundhak angraranta ati,
angurbaya ngiketa cariteng kuna,
6.
Keni kinarya darsana
penglimbangan ala lan becik,
sayekti akeh kewala,
lalakon kang dadi tamsil,
masalahing ngaurip,
wahananira tinemu,
temahan anarima,
mupus papasthening takdir,
puluh-puluh anglakoni kaelokan.
7.
Amenangi jaman edan,
ewuh aya ing pambudi,
melu edan nora tahan,
yen tan melu anglakoni,
boya kaduman melik,
kaliren wekasanipun,
dilalah karsa Allah,
begja-begjane kang lali,
luwih begja kang eling lan waspada.
8.
Samono iku bebasan,
padu-padune kepengin,
bener ingkang angarani,
nanging sajroning batin,
sajatine nyamut-nyamut,
wis tuwa arep apa,
nuhung mahasing asepi,
supayantuk parimarmaning Hyang Sukma.
9.Beda lan kang wus santosa,
kinarilan ing Hyang Widdhi,
satiba malanganeya,
tan susah ngupaya kasil,
saking mangunah prapti,
PAngeran paring pitulung,
marga samaning titah,
rupa sabarang pakolih,
parandene masih taberi iktiyar.
10.
Sakadare linakonan,
mung tumindak mara ati,
angger tan dadi prakara,
karana wirayat muni,
ihtiyar iku yekti,
pamilihe reh rahayu,
sinambi budi daya,
kanthi awas lawan eling,
kang kaesthi antuka parmaning Suksma.
11.
Ya Allah, ya Rasulullah,
kang sipat murah lan asih,
mugi-mugi aparinga,
pitulung ingkang nartani,
ing alam awal akhir,
dumununging gesang ulun,
mangkya sampun awredha,
ing wekasan kadi pundi,
mila mugi wontena pitulung tuwan.
12.
Sageda sabar santosa,
mati sajroning ngaurip,
kalis ing reh aru-ara,
murka angkara sumingkir,
tarlen meleng malatsih,
sanityasa tyas mamasuh,
badharing sapudhendha,
antuk mayar sawatawis,
borong angga suwarga mesi martaya.SERAT SABDAJATI 1.
Aywa pegat ngudia ronging budyayu,
margane suka basuki,
dimen luwar kang kinayun,
kalis ing panggawe sisip,
ingkang taberi prihatos.
2.
Ulatana kang nganti kisa kapangguh,
galedhahen kang sayekti,
talitinen aywa kleru,
larasen sajroning ati,
den tumanggap dimen manggon.
3.
Pamanggonane aneng pangesthi rahayu,
angayomi ing tyas wening,
eninging ati kang suwung,
nanging sajatine isi,
isine cipta kang yektos.
4.
Lakonana kalawan sabaring kalbu,
yen den obah neniwasi,
kasusupan setan gundhul,
ambebedhung nggawa kandhi,
isine rupiyah keton.
5.
Lamun kongsi korup mring panggawe dudu,
dadi pakuwoning eblis,
klebu mring alam pakewuh,
ewuh pana ninging ati,
temah wuru kabesturon.
6.
Nora kengguh mring pamardi reh rahayu,
ayuning tyas sipat kuping,
kinepung panggawe rusuh,
lali pasihaning Gusti,
ginuntingan kaya mernos.
7.
Parandene kabeh kang samsya andulu,
ulap kelilipen wedhi,
akeh wong kang padha sujud,
kinira yen Jabaril,
kautus dening Hyang Manon.
8.
Yen kang uning marang sajatining kawruh,
kewuhan sajroning ati,
yen tan niru ora arus,
uripe kaesi-esi,
yen nirua dadi asor.
Ninggal pakarti dudu,
kadarpaning parentah ginugu,
mring pakaryan saregep temen nastiti,
ngisor dhuwur tyase jumbuh,
tan ana waon-winaon.
22.
Ngatani sapraja gung,
keh sarjana sujana ing kewuh,
nora kewran ing wicara agal alit,
pulih duk jaman rumuhun,
tyase teteg teguh tanggon.SERAT TRIPAMASerat Tripama anggitanipun Kanjeng Gusti Pangeran Arya Adipati Mangkunagara IV ing Surakarta. Dipun serat watawis taun 1860 - 1870.
Serat Tripama anggambaraken tuladhaning prajurit ingkang kawedhar wonten ing 7 (pitung) pada pupuh dandanggula. Kanjeng Gusti Pangeran Arya Adipati Mangkunagara IV, kanthi serat tripama paring tuntunan dhumateng para prajurit ing pangembating praja.
1.
Yogyanira kang para prajurit,
lamun bisa sira anuladha,
duk ing uni caritane,
andelira sang prabu,
Sasrabahu ing Maespati,
aran patih Suwanda,
lelabuhanipun,
kang ginelung tri prakara,
guna kaya purun ingkang den antepi,
nuhoni trah utama
2.
Lire lelabuhan tri prakawis,
guna bisa saniskarenga karya,
binudi daja unggule,
kaya sayektipun
duk bantu prang manggada nagri,
amboyong putri domas,
katur ratunipun,
purune sampun tetela,
aprang tanding lan ditya Ngalengka nagri,
Suwanda mati ngrana,
3.
Wonten malih tuladhan prayogi
Satriya gung nagari Ngalengka
Sang Kumbakarna aran?/font>
Tur iku warna diyu
Supranden?nggayuh utami
Duk wiwit prang Ngalengka
D?ya darb?atur
Mring raka amrih raharja
Dasamuka tan k?uh ing atur yekti
D??mungsuh wanara
4.
Kumbakarna kin? mangsah jurit
Mring kang raka sira tan nglenggana
Nglungguhi kasatriyan?/font>
Ing tekad datan sujud
Amung cipta labuh nagari
lan nolih yayah rena
Myang leluhuripun
Wus mukti an?g Ngalengka
Mangk?arsa rinusak ing bala kapi
Pun ugi mati ngrana
5.
Wonten malih kinarya palupi
Suryaputra Narpati Ngawangga
Lan Pandawa tur kadang
Lan yayah tunggil ibu
Suwita mring Sang Kurupati
An?g nagari Ngastina.
Kinarya gul-agul.
Manggala golonganing prang.
Bratayuda ingadegken S?apati
Ngalaga ing kurawa
6.
D? mungsuhken kadang? pribadi,
Aprang tanding lan Sang Dananjaya,
Sri Karna suka manah?
Anggonira pikantuk,
Marga d?ya arsa males sih,
Mring Sang Duryudana,
Marmanta kalangkung,
D?ya ngetog kasudiran,
Aprang ram?Karna mati jinemparing,
Sumbaga wiratama
7.
Katri mangka sudarsan?g Jawi,
Pantes sagung kang para prawira,
Amirita sakadar?
Ing lelabuhanipun,
Aywa kongsi buang palupi,
Menawa tibeng nistha,
ina ?thinipun,
Sanajan t?ading buda,
Tan pradeba budi panduming dumadi,
Marsudi ing kotaman.
